ترانس جریان چیست؟
ترانس جریان یا CT (Current Transformer) یکی از تجهیزات مهم در شبکههای برق فشار متوسط و فشار قوی است. این ترانسها وظیفه دارند جریان بالا را به یک جریان قابل اندازهگیری و ایمن تبدیل کنند تا دستگاههای اندازهگیری، حفاظتی و کنترلی بتوانند از آن استفاده کنند.
به زبان ساده، ترانس جریان مانند یک متر دقیق و امن برای جریانهای بالا عمل میکند.
کاربرد ترانس جریان
ترانسهای جریان در موارد زیر استفاده میشوند:
• اندازهگیری جریان برق در پستها، تابلوهای فشار متوسط، و ایستگاههای توزیع.
• تغذیه رلههای حفاظتی که در صورت خطا یا اضافهبار، مدار را قطع میکنند.
• مانیتورینگ و اتوماسیون صنعتی برای نظارت بر وضعیت جریان شبکه.
• تجهیزات فاکتور توان و آنالیز انرژی.
بدون ترانس جریان، امکان اندازهگیری مستقیم جریانهای هزاران آمپر وجود ندارد، زیرا خطرناک، پرهزینه، و غیر عملی است.
نحوه عملکرد ترانس جریان
ترانس جریان از دو سیمپیچ اصلی تشکیل شده است:
1. سیمپیچ اولیه: تعداد دور کم (حتی یک دور)، که از آن جریان اصلی عبور میکند.
2. سیمپیچ ثانویه: تعداد دور زیاد، که ولتاژ متناسب با جریان اولیه در آن القا میشود.
نسبت تبدیل ترانس جریان بهصورت ۲۰۰/۵، ۴۰۰/۵، یا ۶۰۰/۵ و… نمایش داده میشود. این یعنی بهازای ۲۰۰ آمپر در ورودی، ۵ آمپر در خروجی خواهیم داشت.
انواع ترانس جریان
ترانسهای جریان بسته به طراحی، کاربرد و محل نصب، انواع مختلفی دارند:
1. ترانس جریان حلقهای (Ring Type): مناسب برای کابلهایی که از داخل آن عبور میکنند.
2. ترانس جریان میلهای (Bar Type): برای جریانهای بالا در شبکههای صنعتی.
3. ترانس جریان قالبی (Cast Resin): مقاوم در برابر رطوبت، مناسب برای نصب داخلی.
4. ترانس جریان روغنی: معمولاً برای نصب در فضای بیرونی و شرایط سخت آبوهوایی.
5. ترانس جریان قابل نصب در تابلو: برای تابلو برقهای فشار متوسط.
ترانس جریان فشار متوسط
ترانسهای جریان برای فشار متوسط (مانند ۲۰ کیلوولت) بهگونهای طراحی میشوند که:
• در برابر ولتاژهای بالا ایزوله باشند.
• دارای کلاس دقت بالا (مانند 0.5 یا 1) برای کاربردهای اندازهگیری.
• دارای کلاس حفاظتی (مانند 5P10 یا 10P20) برای کاربردهای حفاظتی.
مشخصات فنی ترانس جریان
در پلاک ترانس جریان اطلاعات زیر درج میشود:
مشخصه توضیح
نسبت تبدیل مثلاً 400/5
کلاس دقت مثلاً 0.5 برای اندازهگیری
توان خروجی نامی معمولاً بر حسب VA (مثلاً 15VA)
کلاس حفاظتی مثل 5P10 برای رلهها
ولتاژ عایقی نامی مثلاً 24kV یا 36kV
نوع عایق رزینی یا روغنی
نصب ترانس جریان
برای نصب صحیح ترانس جریان، به نکات زیر توجه میشود:
• اتصال صحیح جهت جریان (P1 و P2).
• زمینکردن یک سر خروجی ثانویه جهت ایمنی.
• قرار دادن در مکان مناسب از نظر تهویه و رطوبت.
• استفاده از پایهها یا قفسههای مخصوص برای نصب ایمن در تابلوها.
توجه: اتصال ثانویه ترانس جریان در حالت بدون بار میتواند بسیار خطرناک باشد و موجب ولتاژهای بالا شود. بنابراین حتماً باید به مصرفکننده متصل باشد یا اتصال کوتاه شود.
قیمت ترانس جریان
قیمت ترانس جریان بستگی به عوامل مختلفی دارد:
• نسبت تبدیل و جریان نامی
• کلاس دقت و کلاس حفاظتی
• نوع عایق (رزینی یا روغنی)
• شرایط نصب (داخلی یا بیرونی)
برای مثال، ترانس جریان رزینی ۲۰۰/۵ با کلاس 0.5 معمولاً ارزانتر از مدل روغنی با کلاس حفاظتی 5P20 است.
نتیجهگیری
ترانس جریان یکی از مهمترین اجزای شبکههای برق است که نقش حیاتی در اندازهگیری، حفاظت، و کنترل دارد. شناخت انواع ترانس جریان، عملکرد آن، و نحوه انتخاب مناسب بر اساس نیاز شبکه، به بهرهبرداری بهتر و افزایش ایمنی در سیستم برقرسانی کمک میکند.
