رطوبت گیر تراسفورماتور و معرفی انواع سیلیکاژل
رطوبت گیر ترانسفورماتور: ترانسفورماتورهای توزیع و قدرت همراه با منبع انبساط (Open Breathing Transformer) با محیط اطراف ارتباط داشته و انبساط و انقباض روغن از طریق تنفس (خارج شدن هوا از کنسرواتور در زمان انبساط روغن و ورود هوا به کنسرواتور در زمان انقباض روغن) جبران می شود. لیکن رطوبت محیط یکی از عوامل مهم کاهش ولتاژ شکست روغن و بالطبع جذب رطوبت توسط عایق کاغذی است که می بایست از آن اجتناب نمود. بهمین دلیل در این ترانسفورماتورها از محفظه رطوبت گیر ترانسفورماتور استفاده می شود که شامل سیلیکاژل و تله هوا یا (استکانک روغن) مطابق شکل ذیل است:
✅ در زمان کاهش دمای روغن (براثر کاهش بار یا دمای محیط) و بالطبع کاهش حجم آن، هوا از طریق استکانک (پیاله) روغن وارد منبع انبساط ترانسفورماتور می شود. هوا ابتدا به روغن موجود در پیاله روغن برخورد کرده و پس از جذب گرد و غبار توسط روغن موجود در پیاله، وارد محفظه سیلیـکاژل می شود. در نهایت رطوبت هوا توسط سیلیـکاژل جذب شده و هوای نسبتا خشک وارد ترانسفورماتور می گردد.
🔴 انواع سیلیکاژل مورد استفاده در رطوبت گیر ترانسفورماتور:
💧 معرفی انواع سیلیکاژل مورد استفاده در رطوبت گیر ترانسفورماتور
🔵 سیلیکاژل آبی:
در اغلب ترانسفورماتورهای موجود در شبکه برق از سیلیکاژل آبی که در حقیقت ترکیب سیلیکاژل (بیرنگ) و نشانگر کلرید کبالت (نمک کبالت) است، استفاده میشود.
🔵🔵 سیلیکاژل آبی در زمان اشباع شدن از رطوبت از آبی تیره به صورتی تغییر رنگ می دهد. درصورتیکه بیش از 75 درصد از حجم سیلکاژل موجود در رطوبت گیر ترانسفورماتور تغییر رنگ دهد می بایست اقدام به تعویض یا احیاء سیلیکال نمود.پویاترانس
⚠️ مطابق شکل فوق سیلیکاژل باید از پایین و از سمت پیاله روغن تغییر رنگ دهد. اگر سیلیکاژل از بالای رطوبت گیر تغییر رنگ داده باشد به معنای تنفس ترانس از بالای رطوبت گیر و نقص در آب بندی است که لازم است در اسرع وقت این مورد اصلاح گردد.
🔴 نکته بسیار مهم:
⚠️⚠️ طبق الحاقیه بخشنامه ( No.: 67/548/EEC ) اتحادیه اروپا، کلرید کبالت (معرف سیلکاژل آبی) باعث واکنشهای آلرژیک دستگاه تنفسی و اختلالات عملکرد کبد ، کلیه ، چشم و … میگردد و برای محیط زیست نیز مخرب میباشد. همچنین تنفس عمیق این ماده می تواند سرطانزا باشد.
لذا به بهره برداران ترانسفورماتور توصیه اکید می گردد هنگام تماس با سیلیکاژل آبی از دستکش و ماسک استفاده نمایند.
⚠️⚠️⚠️ امروزه در ترانسفورماتورهای نو بیشتر از سیلیکاژل های بی رنگ و نارنجی استفاده می شود که توضیحات بیشتر در خصوص این سیلیـکاژل ها روزهای آتی در کانال بارگذاری خواهد شد.
سیلیـکاژل نارنجی:
سیلیـکاژل نارنجی با اندیکاتور ترکیبی ( غیر سمی ) اشباع گردیده است. سیلیـکاژل با اندیکاتور نارنجی در هنگام خشک بودن نارنجی است و پس از جذب رطوبت رنگ آن از نارنجی به سبز تیره ( مطابق شکل ذیل ) تغییر می کند. درصورتیکه بیش از 75 درصد از حجم سیلکاژل موجود در رطوبت گیر ترانسفورماتور تغییر رنگ دهد می بایست اقدام به تعویض یا احیاء سیلیکال نمود.
🔵 مقدار سیلیکاژل مورد استفاده در ترانسفورماتورهای توزیع تا 630KVA، نیم کیلوگرم و در ترانسهای توزیع از 630KVA تا 2000KVA، یک کیلوگرم است.
⚪️ سیلیـکاژل سفید:
✅ سیلیکاژل بیرنگ ( سفید ) فاقد معرف رنگی است. برای تشخیص خشک یا اشباع بودن سیلیـکاژل بیرنگ از رطوبت، میتوان 10 الی 30 درصد سیلیـکاژل معرفدار به سیلیکاژل بیرنگ افزود.
✅✅ از لحاظ قیمت سیلیکاژل سفید ارزانترین و سیلیـکاژل نارنجی گرانترین نوع سیلیکاژل می باشد.
⚠️ با زوم کردن در قسمت پائینی محفظه رطوبت گیر مشخص می شود که سیلیـکاژل از قسمت انتهایی رطوبت گیر تغییر رنگ داده است و این به معنای تنفس صحیح ترانسفورماتور از طریق پیاله روغن و سیلیـکاژل است. در صورتیکه سیلیکاژل از قسمت بالائی رطوبت گیر تغییر رنگ دهد، به معنای نقص در آب بندی محفظه رطوبت گیر و تنفس از بخش بالائی محفظه رطوبت گیر می باشد. این موضوع منجر به ورود هوای مرطوب به داخل ترانس بدون گذر از سیلیـکاژل و جذب رطوبت توسط روغن و عایق کاغذی شده که در نهایت می تواند ولتاژ شکست روغن را به سطوح غیرقابل قبول کاهش داده و همچنین عمر ترانسفورماتور را (که تابعی از میزان رطوبت عایق کاغذی است) کم کند. در این شرایط لازم است قسمت بالای محفظه رطوبت گیر آب بندی شود.
⚠️⚠️ با توجه به اینکه معرف استفاده شده در سیلیـکاژل آبی (نمک کبالت) در زمره مواد خطرناک از لحاظ سلامتی (احتمال سرطانزائی) قرار دارد، هنگام کار با این مواد استفاده از دستکش و ماسک الزامی است. همانگونه که ذکر شد امروزه از سیلیکاژلهای نارنجی یا سفید در رطوبت گیر ترانسفورماتورها استفاده می شود.
رطوبت گیر ترانسفورماتور بدون نیاز به تعویض سیلیـکاژل: در این نوع از رطوبت گیر، سیلیکاژل پس از اشباع از آب توسط المنت حرارتی تعبیه شده در محفظه رطوبت گیر تحت حرارت قرار گرفته و رطوبت آن خارج میشود.
🔵 سیلیـکاژل غیرفعال را می توان با حرارت دادن در دمای بین 100 تا 200 درجه مجدد فعال نموده و به رطوبت گیر ترانسفورماتور باز گرداند. منتها با توجه به سمی بودن سیلیـکاژل آبی پیشنهاد می شود پس از اشباع شدن بجای احیاء سیلکاژل نارنجی یا سفید را جایگزین آن نمود.
